11/04/2010

Автай сайн хаан (2)


Бөгсийн даваа нэртэй болсон гэдэг.
    За тэгээд сүм дуганаа барьчихаад, Далай лам тэр сарын тэдний өдөр ирж аравнайлж өгнө гэсэн тэр өдөр нь ч яг болж, алга болохоор уур нь хүрч хурдан цагаан морио эмээллэж, хуяг дуулга агсаад мордох гэж байтал бороо орох янзтай малгайн чинээ хар үүл гарснаа юу юугүй ойртож ирээд намрын цатгалан адууны хомоолын дайтай халтар арвайгаар бороо орж.
    - Аа энэ чинь ингэж аравнайлах байсан юмаа гээд явахаа саатсан гэдэг.
    Тэр арвайнаас манай нутагт Насан хувьтай тайжийнд нэг байдаг байсан.
    Тэрнээс хойш Автай хаан Баруун Хайрхан гэдэг газар ав хөөж явсан. Тээр баруун дор нь утаа гарч гэнэ. (Энэ юун утаав? үзээд ир) гэж нэг хүн давхиулсан.
    Явсан хүн ч түр удалгүй хүрч ирээд:
    - Нэг муухай царайтай хув орог зүстэй хүн гурван чулуу тулаад хар цай чанаж сууна гэж хэлж ирж. Автай хаан:
    - Аа тэр хүнтэй уулзана гэж тэрлүү давхилдцагааж.
    Тэгсэн Автай хаан мориноос буумагц мөргөж адис авч байна гэнэ. Хар цайнаас нь ууж, хар модон аяганаас нь будаа идэж байх юм гэнэ. (Энэ хаан чинь энэ муухай амьтнаас сэжиглэхгүй, эгээ

солиороогүй бололтой билээ) гэж албат нар нь гайхаж байж.
    Тэр хув орог хүн хэлж байна гэнэ. (Ханджамц хатныг миний энэ голомтон дээр хөнгөрүүлнэ шүү) гэж, Авдай ч (За за) л гэж байх юм гэнэ.
    Тэгээд түр удал ч үгүй Түшээт ханы Ханджамц хатан хөл хүнд болж тэр газар хөнгөрүүлэхээр авч очсонсон. Нөгөө газар нь нэг өнжгөө зулзгалаад 8 зүйл өнгийн зулзгатай өөрийнхөө хамт есөн зүйлийн амьтан байж байна гэнэ. Тэрний нь зайлуулаад хөнгөрсөн хүү гарсан гэнэ. Халхын дөрвөн хаанаас бэлэг ирүүлсэн ба Цэцэн ханаас гэгээн цолоо өргөж ган бүстэй өлний явуулсан гэлцдэг юм. Тэр есөн зүйл гэдэг нь хуучин Илдэн вангийн хошууны нутаг. Сүүлдээ хувираад (Усан зүйл) болсон юм. Өндөр богдыг ингэж мэндэлсэн гэлцдэг. Тэр есөн зүйлийн хавьд үнс шиг жижиг саарал толгой байсан гэдэг. Түүнийг Өндөр богдын чихэвчний үнс гэж ярьдаг байсан.
    Тэр газардаа одоогийн Өвөрхангай аймгийн Зүйл сумын нутагт л байхдаа.

(Үлгэрч Жанчивын Очироос тэмдэглэж авч (х.202))

1 comment:

  1. гоё блог байна баярлалаа улам ихийг хийж бүтээгээрэй амжилт:)

    ReplyDelete