Оюун түлхүүр нэрт шастир оршвой (4)

....
Арслан мэт ноёдыг
Барс мэт түшмэд дагах.
Барс мэт ноёдыг
Ирвэс мэт түшмэд дагах.
Ирвэс мэт ноёдыг
Чоно мэт түшмэд дагах.
Чоно мэт ноёдыг
Үнэг мэт түшмэд дагах тул
Хамагт (хотол олонд) зовлон болмой (болно).
Ер хүн сайн сайхан үнэн үг,
Шударга явдлыг хичээн сурагтун.
Өндөр их заяатныг үзэн ядваас (ядвал),
Өөрийн амны хишиг зайлах.
Өнчин хүний жаргалыг хөнөөвөөс (хөнөөвөл),
Өөрийн хишиг (буян заяа) эвдрэх.
Үнэн тус хүргэгчдийг муулбаас (муулбал),
Тэнгэр үл таалах.
Үзтэл муулсан хүнийг аргадваас (аргадвал)
Үйл үл бүтэх.
....

Оюун түлхүүр нэрт шастир оршвой (3)

                              Тойн хүний хамаг эрдмийн дотор
                              Нигүүлсэхүй сэтгэл нэн эрдэм.
                              Хаан хүний гучин таван эрдмийн дотор
                              Хайрлах сэтгэл нэн эрдэм.
                              Хатан хүний арван таван эрдмийн дотор
                              Сайхан ааль нэн эрдэм.
                              Түшмэл хүний есөн эрдмийн дотор
                              Төвшин сэтгэл нэн эрдэм.
                              Тойн хүн хамаг эрдмийг төгс суравч,
                              Дотроо нигүүлсэхүй сэтгэл үгүй болбол,
                              Тоолшгүй эрдэмтэй боловч,
                              Тун тус үгүй.
                              Хаан хүн хамаг эрхийг төгсөвч,
                              Хайрлах сэтгэл үгүй болбол,
                              Хамагт аргагүй хөнгөн болно.
                              Хатан хүн хамаг сайхныг төгсөвч
                              Ааль муутай болбол
                              Харин төрхөмдөө буцаж буг болно.
                              Түшмэл хүн есөн эрдмийг төгсөвч
                              Төвшин сайн сэтгэл үгүй болбол
                              Хорт чоно мэт жигшигдэхийн тул,
                              Төв сэтгэлийн эеийг хичээ.

Оюун түлхүүр нэрт шастир оршвой (2)

                          Засаг цаазын номын ёсоор барьж,
                          Олон амьтныг жаргаланд зохиож(хөтөлж)
                          Төрөл төрөгсдөө энх амарт хүргэгтүн.
                          Үзтэл үнэнээр явагчдыг
                          Үргэлж өргөж хөгжөөгтүн.
                          Үнэхээр гэмт хүнийг гэсгээ.
                          Хатан, хөвгүүн, албат нарыг адил сурга.
                          Хэд хэдэн жилийн хэргийг нэгэн өдрийн хэрэг мэт
                          Хичээн бүтээж явбаас
                          Төрийн бамбай, дайсны баг (хуяг) адил
                          Ер биеийн амрыг үл харан
                          Бусдын үйлнээс үл уйдан явбаас
                          Дээдсийн явдалд ойр гэх,
                          Асрахын урьд айлгах,
                          Албаттайгаа атаа тэмцэх,
                          Ах дүүтэйгээ хэрүүл үүсгэх,
                          Дэмий холын хүнтэй ханилан эвдрэх,
                          Дэргэдэх хүнийг дэнсэлгэн зовоох,
                          Төрөл төрөгсдөө үл амруулах,
                          Төрийн цаазаас үл айх,
                          Муу хүний үгэнд орох,
                          Сайн хүний үгийг үл итгэх,
                          Ширүүн үгээх дайсныг хураах
                          Хорт сэтгэлээр хамгийг хашруулах тэргүүтнийг тэвчигдэхүй.
                           ...

Оюун түлхүүр нэрт шастир оршвой (1)

                    Эзэд хаадтан, олныг хураая гэвэл өглөгөө өг.

                    Осолдолгүй явъя гэвэл түшмэдээ өргө.

                    Аугаа хүчээ ихэтгэе гэвэл цэргээ асар.

                    Уудам сул жаргая гэвэл эеэ хичээ.

                    Өдөр явсан явдлыг шөнө шүүгтүн.

                    Ичгүүр гэмт явдлыг ятгаж орхигтун.

                    Олны дотор үгээ бэхэл.

                    Ганцаар суухуйд сэтгэлээ шинжил.

                    Олон хүмүүн лүгээ найран зохилдож,

                    Ер авах, гээхийн ялгалыг шинжлэн мэд.

                    Их, багын санааг асууж нэгтгэн

                    Егүүтгэлгүй сэтгэлийг угаас барьж,

                    Шашин амьтны тусын тулд шамдан,

                    Хамаг амьтныг ганц хөвгүүн мэт асарч

                    Эцэг мэт сургаж, эх мэт тэжээ.

Арслан үнэг хоёр

Эрдэнийн сан субашидаас:

           Дээрэнгүй омог нэн хэтэрхий бол
           Дэмий хэрэггүй юманд нэрэлхэж зовьюу
           Дээгүүр их санаат нэг арслан эрт цагт
           Тэнэмхий хөгшин үнэгэнд хууртаж махыг үүрсэн үлгэр мэт хэмээсэн нь :

 Урьд нэг арслан, үнэг хоёр хамт амьдарч байсан бөгөөд арслангийн барьсан амьтны махнаас үнэг идэлцдэг байжээ. Хойно арслан нэг зааныг бариад үнэгэнд өгүүлрүүн: <Энэ махыг үүрч миний байдаг газар хүргэгтүн, үгүй бол, мах бүү идэгтүн> гэхэд үнэг арга бодож өгүүлрүүн: <Ноён оо! Ертөнцийн ёсонд их амьтныг албал нэг нь махыг үүрэх нэг нь хойноос дагаж янцаглаж явах ёстой билээ. Би хоёулыг үйлдэж эс чадах тул нэгийг нь үйлдсүгэй. Ноён та нэгийг нь үйлдвэл болох уу?> гэсэнд, арсланы санаанд <Би араатан амьтны хаан тул яагаад энэ муу үнэгний хойноос дагаж янцаглах билээ> гэж бодон өгүүлсэн нь: <Би түрүүлж явна. Чи янцаглаг тун > гээд зааны махыг юманд бодолгүй мөрөн дээрээ тавиад явахад үнэг янцаглах мэт болж дагаж яваад махнаас идэлцлээ гэнэ.

 Хэрэв Монгол бичгээр буулгаж бичихдээ үг үсгийн 

алдаа гаргасан байваас хэлж өгч туслаарай.

Нэгэн яриа